Bao nhiêu người Việt Nam đang mất việc tại Nhật?
Cơn bão Corona chủng mới SARS-CoV-2 đang lan rộng trên toàn thế giới, và Nhật Bản cũng không ngoại lệ khi chịu ảnh hưởng ngày càng nặng nề. Tính đến ngày 9/4/2020, số ca nhiễm Covid-19 tại Nhật đã vượt 4.600 người, chưa kể 712 ca nhiễm trên du thuyền Diamond Princess. Trước tình hình đó, chính phủ Nhật đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia. Đại dịch không chỉ đe dọa sức khỏe cộng đồng mà còn giáng một đòn mạnh vào nền kinh tế, đặc biệt là thị trường lao động Nhật Bản.
Vậy câu hỏi được đặt ra là: Có bao nhiêu người Việt Nam đang mất việc tại Nhật Bản?
Ảnh hưởng của “Corona shock” đến thị trường lao động Nhật Bản
Để hiểu rõ bức tranh lao động tại Nhật, cần nhìn lại tình hình chung của thế giới vào thời điểm đó.
Tại Mỹ, tỷ lệ thất nghiệp vào tháng 3/2020 tăng lên 4,4%, mức cao nhất kể từ năm 2010 – hậu quả của cuộc khủng hoảng tài chính 2008. Chỉ trong hai tuần sau đó, hơn 10 triệu người Mỹ nộp đơn xin trợ cấp thất nghiệp.
Tại Nhật Bản, tỷ lệ thất nghiệp tháng 2/2020 được công bố ở mức 2,4% (tương đương 1,66 triệu người) – con số chưa thể hiện rõ tác động của đại dịch. Tuy nhiên, các kênh tuyển dụng Nhật đã ghi nhận lượng việc làm giảm mạnh, báo hiệu cuộc khủng hoảng việc làm thực sự đang bắt đầu.
Nhật Bản là quốc gia có nền kinh tế dịch vụ chiếm tới 70% GDP và 70% lực lượng lao động, do đó các lĩnh vực như nhà hàng, khách sạn, du lịch chịu tác động nặng nề nhất. Đặc biệt, nhóm lao động không chính quy (hiseiki rodosha) – tức nhân viên hợp đồng, phái cử, làm thêm – chiếm hơn 70% trong các ngành này, khiến nguy cơ thất nghiệp tăng cao.
Theo Đài NHK, đại dịch Corona có thể trở thành cuộc khủng hoảng toàn cầu lớn nhất kể từ Thế chiến thứ II (1945). Chính phủ Nhật không chỉ lo ngại hệ thống y tế quá tải mà còn đối mặt với làn sóng thất nghiệp lớn trong nhóm lao động ngoài chính quy.
Người Việt Nam tại Nhật Bản đang chịu ảnh hưởng ra sao?
Tính đến tháng 10/2019, Nhật Bản có hơn 400.000 người Việt Nam sinh sống và làm việc, trong đó:
Gần 50% là thực tập sinh kỹ năng,
Khoảng 33% là du học sinh làm thêm.
Điều này đồng nghĩa với việc 83% người Việt tại Nhật thuộc nhóm lao động không chính quy – nhóm chịu ảnh hưởng trực tiếp và ít được bảo vệ trong thời kỳ khủng hoảng.
Chính phủ Nhật ưu tiên hỗ trợ lao động chính quy và người Nhật bản địa, trong khi thực tập sinh và du học sinh Việt Nam phải đối mặt với nhiều khó khăn:
Du học sinh tuy danh nghĩa là đi học nhưng phần lớn phải vừa học vừa làm thêm để trang trải chi phí.
Thực tập sinh kỹ năng nhiều người phải vay hàng trăm triệu đồng để sang Nhật, nên nếu bị mất việc hoặc cắt hợp đồng giữa chừng, họ sẽ rơi vào khủng hoảng tài chính.
Thực tế tại các công ty Nhật: Thực tập sinh Việt Nam mất việc hàng loạt
Một phóng sự của Đài NHK ghi nhận: 5 thực tập sinh Việt Nam từng làm việc tại công ty gia công bề mặt xe hơi phải nghỉ việc vì công ty thiếu đơn hàng trầm trọng. Giám đốc công ty cho biết từ tháng 2/2020, đơn hàng giảm mạnh do phong tỏa ở Vũ Hán, khiến dây chuyền sản xuất đình trệ. Các thực tập sinh được cho nghỉ vô thời hạn, dẫn đến không đủ khả năng chi trả chi phí sinh hoạt và buộc phải đơn phương chấm dứt hợp đồng, nhờ nghiệp đoàn hỗ trợ tìm nơi làm việc mới.
Theo NHK, có 42 doanh nghiệp Nhật đã phá sản hoặc ngừng hoạt động do đại dịch, trong đó 19 công ty nộp đơn phá sản với khoản nợ hơn 10 triệu yên (tương đương khoảng 92.000 USD).
Một số ngành ít bị ảnh hưởng và chính sách hỗ trợ
Mặc dù vậy, một số lĩnh vực như điện, nông nghiệp, chế biến thực phẩm vẫn duy trì hoạt động ổn định, giúp nhiều thực tập sinh Việt Nam trong các ngành này vẫn giữ được việc làm. Đồng thời, Chính phủ Nhật Bản đã triển khai 5 gói hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp và người lao động bị ảnh hưởng, trong đó có thực tập sinh Việt Nam.
Chính sách hỗ trợ từ Việt Nam và Nhật Bản
Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội Việt Nam đã tạm ngừng xuất cảnh lao động đến hết ngày 30/4/2020, đồng thời yêu cầu Ban Quản lý lao động Việt Nam tại Nhật tuyên truyền, trấn an người lao động ở lại Nhật, tuân thủ quy định phòng dịch và không di chuyển sang vùng có dịch.
Cục Xuất nhập cảnh Nhật Bản cũng cho phép gia hạn visa từng tháng cho những người không thể về nước, đồng thời vẫn có thể xin làm việc tạm thời dưới dạng “Tokutei Katsudo” (Hoạt động đặc biệt).
Song song đó, Ban Quản lý lao động Việt Nam tại Nhật cũng được yêu cầu tăng cường theo dõi, nắm bắt tình hình, đảm bảo quyền lợi chính đáng của người lao động Việt Nam bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19.
Tóm lại, đại dịch Covid-19 đã và đang tác động sâu rộng đến mọi mặt của nền kinh tế Nhật Bản. Trong đó, người lao động Việt Nam – đặc biệt là thực tập sinh và du học sinh – là nhóm chịu thiệt hại nặng nề nhất. Tuy nhiên, nhờ các chính sách hỗ trợ từ cả hai chính phủ, nhiều lao động Việt vẫn có cơ hội vượt qua giai đoạn khó khăn này và ổn định cuộc sống tại Nhật.
