Thực thập sinh bỗng thành kẻ mang nợ vì giấc mơ xuất khẩu lao động
Trong tổng chi phí đi xuất khẩu lao động Nhật Bản (XKLĐ Nhật), tiền cọc chống trốn là một khoản không nhỏ và gây nhiều tranh cãi. Thực tế, có không ít doanh nghiệp lợi dụng danh nghĩa này để chiếm đoạt tiền của người lao động.
Chương trình thực tập sinh Nhật Bản vốn được chính phủ Nhật Bản phối hợp với các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam, nhằm tạo cơ hội việc làm và cải thiện thu nhập. Tính đến năm 2022, đã có gần 100.000 lao động Việt Nam sang Nhật làm việc theo chương trình này và con số vẫn tiếp tục tăng. Tuy nhiên, song song với những cơ hội, người lao động cũng đối mặt với nhiều rủi ro về tài chính, trong đó vấn đề thu tiền đặt cọc chống trốn là điển hình.
Cọc chống trốn có được phép thu không?
Theo quy định của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội Việt Nam (2013): Doanh nghiệp XKLĐ được phép thu tiền ký quỹ chống trốn, tối đa 3.000 USD, gửi tại ngân hàng và sẽ hoàn trả cho người lao động sau khi kết thúc hợp đồng đúng hạn.
Theo phía Nhật Bản: Chính phủ Nhật cấm tuyệt đối việc thu bất kỳ khoản đặt cọc nào từ người lao động.
Thông thường, khoản tiền này được gửi vào ngân hàng theo thỏa thuận 3 bên (người lao động – doanh nghiệp phái cử – ngân hàng). Nếu thực tập sinh bỏ trốn, vi phạm pháp luật tại Nhật, số tiền đó sẽ không được hoàn trả. Ngược lại, nếu người lao động hoàn thành hợp đồng, ngân hàng sẽ trả lại tiền cho người bảo lãnh (thường là cha mẹ, vợ/chồng) kèm lãi suất.
Làm thế nào để lấy lại tiền đặt cọc?
Nhiều lao động lo lắng số tiền này sẽ mất trắng sau khi về nước. Thực tế, theo Điều 23 khoản 2 và khoản 4 của Luật Lao động Việt Nam, nếu người lao động không vi phạm hợp đồng, công ty phái cử bắt buộc phải hoàn trả cả gốc và lãi khi thanh lý hợp đồng.
Trường hợp vi phạm hợp đồng: Số tiền ký quỹ sẽ được dùng để bù đắp thiệt hại. Nếu số tiền không đủ, người lao động phải bù thêm; nếu dư thì doanh nghiệp phải trả lại phần còn lại.
Trường hợp chấp hành đúng hợp đồng: Người lao động chỉ cần mang theo hợp đồng và giấy xác nhận hoàn thành tốt công việc từ phía chủ sử dụng lao động, yêu cầu công ty phái cử làm thủ tục với ngân hàng để nhận lại cả gốc lẫn lãi.
Lời khuyên cho người lao động
Để tránh rủi ro “tiền mất tật mang”, người lao động cần:
Nắm rõ quy định pháp luật trước khi ký hợp đồng.
Chỉ làm việc với các doanh nghiệp XKLĐ uy tín, được cấp phép.
Yêu cầu có văn bản rõ ràng về tiền ký quỹ, ngân hàng giữ và điều kiện hoàn trả.
Việc hiểu rõ về cọc chống trốn XKLĐ Nhật sẽ giúp người lao động bảo vệ quyền lợi chính đáng, tránh bị lợi dụng hay chiếm đoạt tài sản.
